Modele i walidacja w aplikacjach desktopowych

1. Co to są modele i po co je stosujemy?

Wyjaśnienie prostymi słowami

Wyobraź sobie, że piszesz aplikację „Formularz zdrowia” — gdzie użytkownik wpisuje imię, wzrost, wagę, płeć. Możesz trzymać te wartości w zmiennych rozsianych po różnych miejscach w kodzie — ale to będzie bałagan. Znacznie lepiej jest stworzyć model, czyli klasę, która zgromadzi wszystkie dane w jednym obiekcie.
To tak, jak mieć teczkę pacjenta w przychodni — w niej imię, wiek, wyniki badań. Nie trzy luźne kartki, ale uporządkowana teczka.

Co model powinien zawierać?

Właściwości (properties) odpowiadające danym z formularza
Jeśli to sensowne, metody związane z danymi (np. ObliczBmi() w klasie modelu)

Model nie powinien zawierać kodu, który obsługuje interfejs użytkownika (np. MessageBox.Show), ani walidacji interfejsowej — to będzie osobna część.

2. Co to jest walidacja?

Walidacja to sprawdzanie, czy dane wpisane przez użytkownika są poprawne i sensowne, zanim je użyjesz.

Przykłady:

Imię nie może być puste
Wzrost musi być liczbą większą niż zero
Waga musi być liczbą i mieścić się w rozsądnym zakresie
Płeć powinna być spośród dostępnych opcji

Dlaczego to ważne?

Zabezpiecza przed błędami (np. dzielenie przez zero)
Użytkownik od razu wie, co wpisał źle
Program jest bardziej odporny na „dziwne” dane

Walidację też dobrze oddzielić od interfejsu — czyli zrobić klasy/metody walidacyjne, które dostają teksty z kontrolek, a zwracają listę błędów lub gotowy model.

3. Struktura folderów i plików (propozycja)

Załóżmy, że twoja aplikacja to „FormularzZdrowia”. Oto jak możesz zorganizować:

FormularzZdrowia/
│
├── Modele/
│    └── DaneFormularza.cs
│    └── Plec.cs
│
├── Walidacja/
│    └── Walidacje.cs
│    └── WalidatorFormularza.cs
│
├── MainWindow.xaml
└── MainWindow.xaml.cs

– Modele to miejsce dla klas, które trzymają dane
– Walidacja to miejsce dla klas/metod sprawdzających dane
– MainWindow.xaml + .cs to warstwa interfejsu użytkownika

4. Kod krok po kroku

Poniżej najprostszy przykład, który będzie wystarczający na egzamin — bez wzorców MVVM, lecz z wyraźnym oddzieleniem modelu i walidacji.

Plik: Modele/Plec.cs

namespace FormularzZdrowia.Modele
{
    public enum Plec
    {
        NiePodano,
        Kobieta,
        Mezczyzna
    }
}

namespace FormularzZdrowia.Modele
{
    public enum Plec
    {
        NiePodano,
        Kobieta,
        Mezczyzna
    }
}

(To enum — typ wyliczeniowy dla płci.)

Plik: Modele/DaneFormularza.cs

namespace FormularzZdrowia.Modele
{
    public class DaneFormularza
    {
        public string Imie { get; set; } = "";
        public double? WzrostCm { get; set; }
        public double? WagaKg { get; set; }
        public Plec Plec { get; set; } = Plec.NiePodano;

        public double? ObliczBmi()
        {
            if (WzrostCm is null || WagaKg is null) return null;
            double wzrostM = WzrostCm.Value / 100.0;
            if (wzrostM <= 0) return null;
            return Math.Round(WagaKg.Value / (wzrostM * wzrostM), 2);
        }
    }
}

namespace FormularzZdrowia.Modele
{
    public class DaneFormularza
    {
        public string Imie { get; set; } = "";
        public double? WzrostCm { get; set; }
        public double? WagaKg { get; set; }
        public Plec Plec { get; set; } = Plec.NiePodano;

        public double? ObliczBmi()
        {
            if (WzrostCm is null || WagaKg is null) return null;
            double wzrostM = WzrostCm.Value / 100.0;
            if (wzrostM <= 0) return null;
            return Math.Round(WagaKg.Value / (wzrostM * wzrostM), 2);
        }
    }
}

double? oznacza typ, który może być pusty (null) — to pomaga, gdy wpis użytkownika nie jest jeszcze poprawny
ObliczBmi zwraca null, jeśli nie da się obliczyć

Plik: Walidacja/Walidacje.cs

Tutaj umieszczamy małe, pomocnicze metody, które przydadzą się wielokrotnie.

using System.Globalization;

namespace FormularzZdrowia.Walidacja
{
    public static class Walidacje
    {
        public static bool NiePuste(string? txt) =>
            !string.IsNullOrWhiteSpace(txt);

        public static double? SprobujDouble(string? txt)
        {
            if (string.IsNullOrWhiteSpace(txt))
                return null;
            // Parsowanie z polską kulturą (przecinek jako separator)
            if (double.TryParse(txt, NumberStyles.Float, new CultureInfo("pl-PL"), out double val))
                return val;
            return null;
        }

        public static bool WZakresie(double? wartość, double min, double max) =>
            wartość is not null && wartość >= min && wartość <= max;
    }
}

using System.Globalization;

namespace FormularzZdrowia.Walidacja
{
    public static class Walidacje
    {
        public static bool NiePuste(string? txt) =>
            !string.IsNullOrWhiteSpace(txt);

        public static double? SprobujDouble(string? txt)
        {
            if (string.IsNullOrWhiteSpace(txt))
                return null;
            // Parsowanie z polską kulturą (przecinek jako separator)
            if (double.TryParse(txt, NumberStyles.Float, new CultureInfo("pl-PL"), out double val))
                return val;
            return null;
        }

        public static bool WZakresie(double? wartość, double min, double max) =>
            wartość is not null && wartość >= min && wartość <= max;
    }
}

Plik: Walidacja/WalidatorFormularza.cs

To klasa, która zbiera wszystkie sprawdzenia w jednym miejscu. Weź dane (jako teksty) i sprawdź, czy są ok. Zwróć wynik + ewentualne błędy + gotowy model (jeśli wszystko OK).

using System;
using System.Collections.Generic;
using FormularzZdrowia.Modele;

namespace FormularzZdrowia.Walidacja
{
    public static class WalidatorFormularza
    {
        public static (bool ok, List<string> bledy, DaneFormularza? model)
            SprawdzIZbuduj(string? imieTxt, string? wzrostTxt, string? wagaTxt, string? plecTxt)
        {
            List<string> bledy = new List<string>();

            // Imię
            if (!Walidacje.NiePuste(imieTxt))
                bledy.Add("Imię nie może być puste.");
            else if (imieTxt!.Trim().Length < 2)
                bledy.Add("Imię musi mieć co najmniej 2 znaki.");

            // Wzrost
            var wzrost = Walidacje.SprobujDouble(wzrostTxt);
            if (wzrost is null)
                bledy.Add("Wzrost musi być liczbą.");
            else if (!Walidacje.WZakresie(wzrost, 50, 300))
                bledy.Add("Wzrost musi być między 50 a 300 cm.");

            // Waga
            var waga = Walidacje.SprobujDouble(wagaTxt);
            if (waga is null)
                bledy.Add("Waga musi być liczbą.");
            else if (!Walidacje.WZakresie(waga, 10, 400))
                bledy.Add("Waga musi być między 10 a 400 kg.");

            // Płeć
            Plec plec = Plec.NiePodano;
            if (!string.IsNullOrWhiteSpace(plecTxt))
            {
                if (Enum.TryParse<Plec>(plecTxt, ignoreCase: true, out Plec wynik))
                    plec = wynik;
                else
                    bledy.Add("Niepoprawna wartość płci.");
            }

            if (bledy.Count > 0)
                return (false, bledy, null);

            // Wszystko OK — twórz model
            DaneFormularza model = new DaneFormularza
            {
                Imie = imieTxt!.Trim(),
                WzrostCm = wzrost,
                WagaKg = waga,
                Plec = plec
            };

            return (true, bledy, model);
        }
    }
}

using System;
using System.Collections.Generic;
using FormularzZdrowia.Modele;

namespace FormularzZdrowia.Walidacja
{
    public static class WalidatorFormularza
    {
        public static (bool ok, List<string> bledy, DaneFormularza? model)
            SprawdzIZbuduj(string? imieTxt, string? wzrostTxt, string? wagaTxt, string? plecTxt)
        {
            List<string> bledy = new List<string>();

            // Imię
            if (!Walidacje.NiePuste(imieTxt))
                bledy.Add("Imię nie może być puste.");
            else if (imieTxt!.Trim().Length < 2)
                bledy.Add("Imię musi mieć co najmniej 2 znaki.");

            // Wzrost
            var wzrost = Walidacje.SprobujDouble(wzrostTxt);
            if (wzrost is null)
                bledy.Add("Wzrost musi być liczbą.");
            else if (!Walidacje.WZakresie(wzrost, 50, 300))
                bledy.Add("Wzrost musi być między 50 a 300 cm.");

            // Waga
            var waga = Walidacje.SprobujDouble(wagaTxt);
            if (waga is null)
                bledy.Add("Waga musi być liczbą.");
            else if (!Walidacje.WZakresie(waga, 10, 400))
                bledy.Add("Waga musi być między 10 a 400 kg.");

            // Płeć
            Plec plec = Plec.NiePodano;
            if (!string.IsNullOrWhiteSpace(plecTxt))
            {
                if (Enum.TryParse<Plec>(plecTxt, ignoreCase: true, out Plec wynik))
                    plec = wynik;
                else
                    bledy.Add("Niepoprawna wartość płci.");
            }

            if (bledy.Count > 0)
                return (false, bledy, null);

            // Wszystko OK — twórz model
            DaneFormularza model = new DaneFormularza
            {
                Imie = imieTxt!.Trim(),
                WzrostCm = wzrost,
                WagaKg = waga,
                Plec = plec
            };

            return (true, bledy, model);
        }
    }
}

Plik: MainWindow.xaml

To nasz interfejs graficzny — okno z polami do wpisywania i przyciskiem „Wyślij”.

<Window x:Class="FormularzZdrowia.MainWindow"
        xmlns="http://schemas.microsoft.com/winfx/2006/xaml/presentation"
        xmlns:x="http://schemas.microsoft.com/winfx/2006/xaml"
        Title="Formularz Zdrowia" Height="300" Width="350">
    <StackPanel Margin="20">
        <TextBlock Text="Imię:" />
        <TextBox x:Name="txtImie" Margin="0,5"/>
        <TextBlock Text="Wzrost (cm):" />
        <TextBox x:Name="txtWzrost" Margin="0,5"/>
        <TextBlock Text="Waga (kg):" />
        <TextBox x:Name="txtWaga" Margin="0,5"/>
        <TextBlock Text="Płeć:" />
        <TextBox x:Name="txtPlec" Margin="0,5" PlaceholderText="NiePodano / Kobieta / Mezczyzna"/>
        <Button Content="Wyślij" Margin="0,10" Click="Wyślij_Click"/>
        <TextBlock x:Name="txtBledy" Foreground="Red" TextWrapping="Wrap" />
    </StackPanel>
</Window>

<Window x:Class="FormularzZdrowia.MainWindow"
        xmlns="http://schemas.microsoft.com/winfx/2006/xaml/presentation"
        xmlns:x="http://schemas.microsoft.com/winfx/2006/xaml"
        Title="Formularz Zdrowia" Height="300" Width="350">
    <StackPanel Margin="20">
        <TextBlock Text="Imię:" />
        <TextBox x:Name="txtImie" Margin="0,5"/>
        <TextBlock Text="Wzrost (cm):" />
        <TextBox x:Name="txtWzrost" Margin="0,5"/>
        <TextBlock Text="Waga (kg):" />
        <TextBox x:Name="txtWaga" Margin="0,5"/>
        <TextBlock Text="Płeć:" />
        <TextBox x:Name="txtPlec" Margin="0,5" PlaceholderText="NiePodano / Kobieta / Mezczyzna"/>
        <Button Content="Wyślij" Margin="0,10" Click="Wyślij_Click"/>
        <TextBlock x:Name="txtBledy" Foreground="Red" TextWrapping="Wrap" />
    </StackPanel>
</Window>

Plik: MainWindow.xaml.cs

To kod, który reaguje na kliknięcie, używa walidatora i pokazuje wynik albo błędy.

using System.Windows;
using FormularzZdrowia.Modele;
using FormularzZdrowia.Walidacja;

namespace FormularzZdrowia
{
    public partial class MainWindow : Window
    {
        public MainWindow()
        {
            InitializeComponent();
        }

        private void Wyślij_Click(object sender, RoutedEventArgs e)
        {
            // 1. Zbierz teksty z kontrolek
            string imieTxt = txtImie.Text;
            string wzrostTxt = txtWzrost.Text;
            string wagaTxt = txtWaga.Text;
            string plecTxt = txtPlec.Text;

            // 2. Walidacja i zbudowanie modelu
            var (ok, bledy, model) = WalidatorFormularza.SprawdzIZbuduj(imieTxt, wzrostTxt, wagaTxt, plecTxt);

            if (!ok)
            {
                // Wyświetl błędy — jedno pod drugim
                txtBledy.Text = "Błędy:\n" + string.Join("\n", bledy);
                return;
            }

            // 3. Jeśli dane poprawne, pokaz podsumowanie
            // Możemy użyć MessageBox lub otworzyć nowe okno — tu dla uproszczenia:
            double? bmi = model!.ObliczBmi();
            string wynik = bmi is null ? "Nie można obliczyć BMI" : bmi.Value.ToString("0.00");

            MessageBox.Show(
                $"Imię: {model.Imie}\n" +
                $"Wzrost: {model.WzrostCm} cm\n" +
                $"Waga: {model.WagaKg} kg\n" +
                $"Płeć: {model.Plec}\n" +
                $"BMI: {wynik}",
                "Podsumowanie");
        }
    }
}

using System.Windows;
using FormularzZdrowia.Modele;
using FormularzZdrowia.Walidacja;

namespace FormularzZdrowia
{
    public partial class MainWindow : Window
    {
        public MainWindow()
        {
            InitializeComponent();
        }

        private void Wyślij_Click(object sender, RoutedEventArgs e)
        {
            // 1. Zbierz teksty z kontrolek
            string imieTxt = txtImie.Text;
            string wzrostTxt = txtWzrost.Text;
            string wagaTxt = txtWaga.Text;
            string plecTxt = txtPlec.Text;

            // 2. Walidacja i zbudowanie modelu
            var (ok, bledy, model) = WalidatorFormularza.SprawdzIZbuduj(imieTxt, wzrostTxt, wagaTxt, plecTxt);

            if (!ok)
            {
                // Wyświetl błędy — jedno pod drugim
                txtBledy.Text = "Błędy:\n" + string.Join("\n", bledy);
                return;
            }

            // 3. Jeśli dane poprawne, pokaz podsumowanie
            // Możemy użyć MessageBox lub otworzyć nowe okno — tu dla uproszczenia:
            double? bmi = model!.ObliczBmi();
            string wynik = bmi is null ? "Nie można obliczyć BMI" : bmi.Value.ToString("0.00");

            MessageBox.Show(
                $"Imię: {model.Imie}\n" +
                $"Wzrost: {model.WzrostCm} cm\n" +
                $"Waga: {model.WagaKg} kg\n" +
                $"Płeć: {model.Plec}\n" +
                $"BMI: {wynik}",
                "Podsumowanie");
        }
    }
}

5. Zadania dla uczniów (do samodzielnego zrobienia)

Rozszerz aplikację o pole Wiek (int).
- Dodaj do DaneFormularza właściwość Wiek (int?).
- W walidatorze sprawdź, że wiek jest liczbą całkowitą i w rozsądnym zakresie (np. 0–120).
- W podsumowaniu pokaż „Wiek: X lat”.
Zamiast pola txtPlec jako zwykłego TextBox, zmień je na ComboBox z opcjami: „NiePodano”, „Kobieta”, „Mezczyzna”.
- W MainWindow.xaml użyj <ComboBox> i odczytaj SelectedItem lub SelectedValue w Wyślij_Click.
- Sprawdź, czy wybrana wartość prawidłowo przechodzi walidację i trafia do modelu.
Utwórz nowe okno Window (np. PodsumowanieWindow) i wyświetl dane z model tam zamiast MessageBox.
- W konstruktorze okna przekaż DaneFormularza model.
- W XAML tego nowego okna umieść TextBlock-y, aby pokazać Imię, Wzrost, Waga, Płeć, BMI.