Uprawnienia w SQL – bezpieczeństwo i kontrola dostępu

Wyobraź sobie, że w bibliotece każdy może wejść na zaplecze, kasować książki albo zmieniać autorów.
Brzmi jak chaos, prawda?

W bazie danych jest podobnie.
Nie każdy użytkownik powinien móc usuwać tabele, dodawać dane lub zmieniać cudze rekordy.
Dlatego SQL pozwala dokładnie określić, kto co może robić — za pomocą systemu uprawnień (permissions).

1. Czym są uprawnienia?

Uprawnienia (GRANTS) to zestaw reguł, które określają:

• kto ma dostęp do bazy danych,
• co może w niej robić,
• a czego nie może.

Każdy użytkownik ma swoje konto w systemie bazy danych, a administrator może przyznać mu konkretne prawa:
np. tylko do odczytu danych, tylko do dodawania rekordów albo do wszystkiego.

2. Najczęstsze uprawnienia w MySQL

3. Tworzenie nowego użytkownika

Domyślnie w XAMPP MySQL działa z kontem root, które ma pełne prawa.
Ale możemy stworzyć nowych użytkowników – np. dla uczniów lub testów.

CREATE USER 'marek'@'localhost' IDENTIFIED BY 'haslo123';

CREATE USER 'marek'@'localhost' IDENTIFIED BY 'haslo123';

To polecenie tworzy użytkownika marek, który może łączyć się z bazy tylko z lokalnego komputera (localhost) i loguje się hasłem haslo123.

4. Nadawanie uprawnień – GRANT

Po utworzeniu użytkownika trzeba nadać mu odpowiednie uprawnienia.

a) Pełny dostęp do całej bazy

GRANT ALL PRIVILEGES ON sklep_muzyczny.* TO 'marek'@'localhost';

GRANT ALL PRIVILEGES ON sklep_muzyczny.* TO 'marek'@'localhost';

Marek ma wszystkie prawa do bazy sklep_muzyczny.

b) Dostęp tylko do odczytu

GRANT SELECT ON sklep_muzyczny.* TO 'marek'@'localhost';

GRANT SELECT ON sklep_muzyczny.* TO 'marek'@'localhost';

Użytkownik może przeglądać dane, ale nie może ich zmieniać ani usuwać.

c) Dostęp tylko do wybranej tabeli

GRANT SELECT, INSERT ON sklep_muzyczny.Zamowienia TO 'marek'@'localhost';

GRANT SELECT, INSERT ON sklep_muzyczny.Zamowienia TO 'marek'@'localhost';

Marek może przeglądać i dodawać zamówienia, ale nie może zmieniać struktury tabel ani kasować danych.

d) Uprawnienia tylko do jednej operacji

GRANT UPDATE ON sklep_muzyczny.Produkty TO 'marek'@'localhost';

GRANT UPDATE ON sklep_muzyczny.Produkty TO 'marek'@'localhost';

Użytkownik może edytować ceny lub nazwy produktów, ale nie może nic usuwać ani tworzyć nowych rekordów.

5. Cofanie uprawnień – REVOKE

Jeśli ktoś nie powinien już mieć dostępu, możemy mu odebrać konkretne prawa.

REVOKE INSERT, UPDATE ON sklep_muzyczny.Zamowienia FROM 'marek'@'localhost';

REVOKE INSERT, UPDATE ON sklep_muzyczny.Zamowienia FROM 'marek'@'localhost';

Teraz Marek nie może już dodawać ani edytować zamówień, ale jeśli miał inne uprawnienia (np. SELECT), to nadal one działają.

6. Usuwanie użytkownika

DROP USER 'marek'@'localhost';

DROP USER 'marek'@'localhost';

Konto użytkownika zostaje całkowicie usunięte z systemu MySQL.

7. Sprawdzanie uprawnień użytkownika

Aby zobaczyć, jakie prawa ma użytkownik:

SHOW GRANTS FOR 'marek'@'localhost';

SHOW GRANTS FOR 'marek'@'localhost';

MySQL wyświetli listę przyznanych mu uprawnień.

8. Przykład – różne poziomy dostępu

Wyobraźmy sobie bazę sklep_muzyczny i trzech użytkowników:

Przykład konfiguracji:

CREATE USER 'sprzedawca'@'localhost' IDENTIFIED BY '1234';
CREATE USER 'czytelnik'@'localhost' IDENTIFIED BY 'abcd';

GRANT SELECT, INSERT, UPDATE ON sklep_muzyczny.Zamowienia TO 'sprzedawca'@'localhost';
GRANT SELECT, INSERT, UPDATE ON sklep_muzyczny.Produkty TO 'sprzedawca'@'localhost';

GRANT SELECT ON sklep_muzyczny.* TO 'czytelnik'@'localhost';

CREATE USER 'sprzedawca'@'localhost' IDENTIFIED BY '1234';
CREATE USER 'czytelnik'@'localhost' IDENTIFIED BY 'abcd';

GRANT SELECT, INSERT, UPDATE ON sklep_muzyczny.Zamowienia TO 'sprzedawca'@'localhost';
GRANT SELECT, INSERT, UPDATE ON sklep_muzyczny.Produkty TO 'sprzedawca'@'localhost';

GRANT SELECT ON sklep_muzyczny.* TO 'czytelnik'@'localhost';

9. Zasady bezpieczeństwa

✅ Nie przyznawaj pełnych uprawnień (ALL PRIVILEGES), jeśli nie jest to konieczne.
✅ Twórz osobne konta dla każdego użytkownika – unikaj pracy na root.
✅ Regularnie sprawdzaj i aktualizuj uprawnienia (SHOW GRANTS).
✅ Dla nauki możesz testować różne poziomy dostępu w XAMPP, logując się przez phpMyAdmin lub terminal.

10. Zadania praktyczne

Zadanie 1 – tworzenie użytkownika

1. Utwórz nowego użytkownika adam z hasłem 12345.
2. Nadaj mu uprawnienia tylko do odczytu (SELECT) na bazie sklep_muzyczny.
3. Sprawdź jego uprawnienia poleceniem: SHOW GRANTS FOR 'adam'@'localhost';

Zadanie 2 – użytkownik z ograniczonym dostępem

1. Utwórz użytkownika kasjer z hasłem kasa2025.
2. Daj mu prawa do:
   • przeglądania i dodawania zamówień (SELECT, INSERT),
   • modyfikowania produktów (UPDATE).
3. Cofnij mu prawo do INSERT i sprawdź wynik.

Zadanie 3 – admin pomocniczy

1. Utwórz użytkownika manager z pełnym dostępem do bazy sklep_muzyczny.
2. Następnie odbierz mu prawo do DROP, żeby nie mógł usuwać tabel.

Zadanie 4 – kontrola bezpieczeństwa

1. Utwórz trzech użytkowników: czytelnik, redaktor, admin.
2. Nadaj im różne poziomy dostępu:
   • czytelnik: tylko SELECT,
   • redaktor: SELECT, INSERT, UPDATE,
   • admin: ALL PRIVILEGES.
3. Sprawdź uprawnienia wszystkich trzech kont.

11. Podsumowanie

Dzięki uprawnieniom baza danych staje się bezpiecznym systemem, a nie otwartym notesem.
Administrator może dać każdemu dokładnie taki poziom dostępu, jakiego potrzebuje — nic więcej i nic mniej.

To szczególnie ważne na egzaminach INF.03 / INF.04, gdzie jednym z zadań często jest utworzenie użytkownika i nadanie mu określonych uprawnień.