Zapytania złożone w SQL

Wyobraź sobie, że masz w sklepie muzycznym tysiące danych: klienci, produkty, zamówienia, ceny, ilości…
Chcesz znaleźć odpowiedź na pytania w rodzaju:

• Który klient wydał najwięcej pieniędzy?
• Ile wynosi średnia wartość zamówienia w każdej kategorii?
• Które produkty nie zostały jeszcze zamówione?

Do tego właśnie służą zapytania złożone – czyli takie, które łączą kilka elementów SQL:
JOIN, GROUP BY, HAVING, ORDER BY, a czasem także podzapytania.

---

1. Co to są zapytania złożone?

Zapytania złożone to po prostu kombinacja kilku operacji w jednym zapytaniu.
Zazwyczaj:

1. pobieramy dane z kilku tabel (JOIN),
2. grupujemy je (GROUP BY),
3. wykonujemy obliczenia (SUM, COUNT, AVG),
4. filtrujemy wyniki (HAVING, WHERE),
5. sortujemy (ORDER BY).

Ich siła polega na tym, że możemy w jednym poleceniu uzyskać pełny raport z bazy danych.

---

2. Przykładowa baza: sklep muzyczny

Użyjemy bazy, którą znasz:

• Klienci – dane o klientach
• Produkty – dane o produktach
• Zamowienia – dane o zakupach

---

3. Struktura zapytania złożonego

Zapytanie złożone zazwyczaj ma taką kolejność:

SELECT kolumny, funkcje_agregujące
FROM tabela
JOIN inne_tabele
ON warunki_połączenia
WHERE warunki_filtrowania
GROUP BY kolumny
HAVING warunki_dla_grup
ORDER BY kolumny ASC|DESC
LIMIT liczba_wierszy;

Każdy etap robi coś innego i zawsze wykonuje się w tej kolejności.
To bardzo ważne, żeby uczniowie to zapamiętali.

---

4. Przykłady zapytań złożonych

a) Kto złożył zamówienie i co kupił

SELECT k.imie, k.nazwisko, p.nazwa, z.ilosc, (z.ilosc * p.cena) AS wartosc
FROM Zamowienia z
JOIN Klienci k ON z.id_klienta = k.id_klienta
JOIN Produkty p ON z.id_produktu = p.id_produktu
ORDER BY k.nazwisko;

Wynik pokazuje wszystkie zamówienia z nazwiskami klientów i kwotą zakupu.

---

b) Suma wydatków każdego klienta

SELECT k.imie, k.nazwisko,
       SUM(z.ilosc * p.cena) AS suma_zamowien
FROM Klienci k
JOIN Zamowienia z ON k.id_klienta = z.id_klienta
JOIN Produkty p ON z.id_produktu = p.id_produktu
GROUP BY k.imie, k.nazwisko
ORDER BY suma_zamowien DESC;

Każdy klient pojawia się tylko raz – z łączną wartością swoich zakupów.

---

c) Średnia cena produktu w każdej kategorii

SELECT p.kategoria, AVG(p.cena) AS srednia_cena
FROM Produkty p
GROUP BY p.kategoria
HAVING AVG(p.cena) > 100
ORDER BY srednia_cena DESC;

Wynik pokazuje tylko te kategorie, w których średnia cena przekracza 100 zł.

---

d) Klienci, którzy złożyli więcej niż jedno zamówienie

SELECT k.imie, k.nazwisko, COUNT(z.id_zamowienia) AS liczba_zamowien
FROM Klienci k
JOIN Zamowienia z ON k.id_klienta = z.id_klienta
GROUP BY k.imie, k.nazwisko
HAVING COUNT(z.id_zamowienia) > 1
ORDER BY liczba_zamowien DESC;

Przydatne, by znaleźć „stałych klientów”.

---

e) Produkty, które zostały sprzedane przynajmniej raz

SELECT DISTINCT p.nazwa
FROM Produkty p
JOIN Zamowienia z ON p.id_produktu = z.id_produktu
ORDER BY p.nazwa;

---

f) Produkty, które nie zostały jeszcze zamówione

Tutaj przydaje się LEFT JOIN:

SELECT p.nazwa
FROM Produkty p
LEFT JOIN Zamowienia z ON p.id_produktu = z.id_produktu
WHERE z.id_produktu IS NULL;

Wynik pokaże produkty, które nie mają powiązania z żadnym zamówieniem.

---

g) Łączenie grupowania i sortowania

SELECT p.kategoria, COUNT(*) AS liczba_produktow, AVG(p.cena) AS srednia
FROM Produkty p
GROUP BY p.kategoria
ORDER BY srednia DESC;

Wynik: raport pokazujący, ile produktów jest w każdej kategorii i jaka jest ich średnia cena.

---

5. Kiedy używać WHERE, a kiedy HAVING?

To częste pytanie uczniów – oto proste wyjaśnienie:

Klauzula	Działa na	Używana z	Przykład
WHERE	pojedyncze rekordy	zwykłe warunki	WHERE cena > 100
HAVING	całe grupy	funkcje agregujące	HAVING SUM(cena) > 500

---

6. Typowe błędy w zapytaniach złożonych

1. Brak GROUP BY przy funkcjach agregujących
   → SELECT imie, SUM(cena) bez GROUP BY imie wywoła błąd.
2. Zamiana WHERE z HAVING
   → HAVING cena > 100 nie zadziała, bo HAVING działa tylko po grupowaniu.
3. Zły alias lub brak prefiksu tabeli
   → jeśli w zapytaniu są 2 tabele z kolumną id, trzeba pisać Klienci.id_klienta, nie samo id.

---

7. Zadania praktyczne

Zadanie 1 – analiza sprzedaży

1. Wyświetl imię, nazwisko, nazwę produktu i wartość każdego zamówienia.
2. Dodaj sortowanie malejąco po wartości zamówienia.

---

Zadanie 2 – raport klientów

1. Wyświetl każdego klienta i sumę jego wszystkich zakupów.
2. Pokaż tylko tych, którzy wydali więcej niż 500 zł.
3. Posortuj wyniki malejąco po sumie zamówień.

---

Zadanie 3 – raport kategorii

1. Dla każdej kategorii produktów oblicz:
   • liczbę produktów,
   • średnią cenę.
2. Pokaż tylko te kategorie, w których średnia cena przekracza 100 zł.
3. Posortuj wyniki malejąco po średniej.

---

Zadanie 4 – sprzedaż produktów

1. Wyświetl listę produktów i liczbę zamówień, w których się pojawiły.
2. Użyj LEFT JOIN, by pokazać także produkty, których nikt jeszcze nie kupił.
3. Posortuj malejąco po liczbie zamówień.

---

Zadanie 5 – klienci i ilość produktów

1. Wyświetl każdego klienta i łączną liczbę kupionych produktów (SUM(ilosc)).
2. Użyj GROUP BY i HAVING, by pokazać tylko klientów, którzy kupili więcej niż 2 produkty.

---

8. Podsumowanie

Klauzula	Cel	Kolejność w zapytaniu
SELECT	wybór kolumn lub funkcji	1
FROM / JOIN	źródło danych i połączenia tabel	2
WHERE	filtrowanie rekordów	3
GROUP BY	grupowanie danych	4
HAVING	filtrowanie grup	5
ORDER BY	sortowanie wyników	6

Zapytania złożone to sedno SQL — uczą logicznego myślenia o danych:
od pojedynczego rekordu, przez grupy, aż po końcowy raport.
To umiejętność, którą uczniowie wykorzystają w praktyce na egzaminie INF.03 i INF.04, oraz w każdej realnej pracy z bazami danych.